Przypisy

Por. w szczególności rozdział o USA oraz m.in. J. E. Stiglitz, Economic foundations of intellectual property law, „Duke Law Journal”, 57:1693; P. Drahos, J. Braithwaite, Information Feudalism: Who Owns the Knowledge Economy?, London 2002; S. K. Sell, Private power, public law. The globalization of intellectual property rights, Cambridge University Press 2003, H-J. Chang, Intellectual Property Rights and Economic Development: Historical lessons and emerging issue, „Journal of Human Development”, Volume 2, Issue 2, 2001; K. Gliściński Rola modelu ochrony dóbr niematerialnych w ramach Społecznego Systemu Wspierania Innowacji…; K. Gliściński, Prawa niezgody intelektualnej — globalizacja praw na dobrach niematerialnych, http://conasuwiera.pl/wp-content/uploads/2012/09/Gliscinski-Prawa-niezgody-intelektualnej.pdf. [przypis autorski]

Por. w szczególności sprawę z roku 2014, w której Stowarzyszenie Autorów ZAiKS domagało się od właściciela niewielkiego zakładu fryzjerskiego w Wałbrzychu (Dolnośląskie) opłat za emitowaną z radia muzykę. W chwili oddawania książki zarówno Sąd Okręgowy, jak Sąd Apelacyjny oddaliły powództwo Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. http://di.com.pl/news/50521,0,Fryzjer_kontra_ZAIKS_runda_2_NOKAUT.html (dostęp 20.10.2014). [przypis autorski]

Por. wydanie włoskie Komedyi Boskiej Eugeniusza Camerini (Milano 1891). Introduzione. [przypis autorski]

por. wyrok w sprawie ZAiKS przeciwko Marcinowi Węgrzynowskiemu z dnia 14 kwietnia 2014 (I C 2418/13) dostępny pod adresem http://techlaw.pl/wyrok-uzasadnienie-sprawie-fryzjer-vs-zaiks-l-c-241813/ (06.01.2014) [przypis autorski]

porządkiem zjawisk i wypadków (…) gdy w nas wiosna wre i kwitnie — Z. Przesmycki, Wstęp do Wyboru pism dramatycznych Maeterlincka, Warszawa 1894, s. CXV–CXVI. [przypis autorski]

po śmierci męża pani Hańska miała być bogatą wdową: czy owa rzekoma wierność nie mogła być i spekulacją — próbkę sądów o Balzaku, jakie krążyły w otoczeniu pani Hańskiej, może dać ta lakoniczna notatka, zawarta w dzienniku pani de Mory-Jezierskiej, która znała panią Hańską osobiście i żyła w całym tym świecie. „Balzac jest w wielkiej z nią przyjaźni i dedykuje jej swoje utwory, co przypisują nade wszystko potrzebie czerpania ze szkatuły jej wielce bogatego męża”… (Wirginia Jezierska: Z życia dworów i zamków na kresach, Poznań 1924). [przypis autorski]

pośpiały — zdążyły w porę. [przypis autorski]

poświęćcie wszystkie wysiłki rolnictwu, które mnoży ludzi, i wypędźcie rzemiosła, które doprowadziłyby w końcu do zupełnego wyludnienia… — P. d'Argenson mówi: Niejedna gałąź handlu zewnętrznego przynosi fałszywą jedynie korzyść królestwu w całości; może wzbogacić kilka jednostek, nawet kilka miast; lecz cały naród nic na niej nie zyskuje i naród nie ma się przez to lepiej. [przypis autorski]

poświęcenie nożów, przy nocnym obrzędzie w monasterze Św. Motry… — zdaje się, iż nie w jednym miejscu noże poświęcano. Widziałem starą drewnianą kapliczkę, należącą do jednego monasteru w Puszczy Łebedyńskiej, niedaleko miasta Szpoły, gdzie podobną uroczystość odbyto. [przypis autorski]

posądzanie mnie, że wskutek ostrej krytyki mogę się czuć dotknięty i zmieniać sąd, jest zupełnie niesłuszne, a nawet nieładne — patrz, kotku figlarny, moja polemika z Kotarbińskim w II zeszycie rocznika „Przeglądu Filozoficznego” (rok 1936). [przypis autorski]

Posagi powinny być znaczne w monarchii, iżby mężowie mogli podtrzymać swoje stanowisko i obowiązujący zbytek. Powinny być mierne w republikach, gdzie zbytek nie ma władać. — Marsylia była najroztropniejszą z republik swego czasu: posag nie mógł tam przekraczać stu talarów w srebrze i pięciu w odzieży. (Strabon, ks. IV). [przypis autorski]

po salonie pani de Loynes, po salonie księżniczki Matyldy — patrz nr 770 i 780 „Wiadomości Literackich”. [mowa o artykułach Dama Fiołkowa oraz Księżniczka Matylda, zamieszczonych w niniejszym zbiorze; red. WL.] [przypis autorski]

posępnica — melancholia. [przypis autorski]

Posiadać i być posiadanym przez byle kogo, tak jak chce odwieczne prawo (…) — [Komentarz autora z Uwag.] Gdyby szło o zbijanie tego nowego „pojmowania”, można by Strumieńskiemu powiedzieć, że przecież i wierność jest w myśl natury, że są zwierzęta monogamiczne itd. [przypis autorski]

Posiadanie wielu żon nie zawsze zapobiega pożądaniu żony drugiego — To jest przyczyną, że na Wschodzie tak ukrywa się żony. [przypis autorski]

Posiada on niezbędne, najniezbędniejsze właściwości krytyki (…) Hegel polskiej kultury, uprzystępniony, zaktualizowany i dopełniony — S. Brzozowski, Dzieła wszystkie, Warszawa 1936, VI, s. 166 (Współczesna krytyka literacka…). [przypis autorski]

posiał kły smoka i świeże z nich męże wyrosły — Jazon, dobywając runa złotego, zabił smoka i kły jego posiał; z nich natychmiast spod ziemi zbrojni męże wyskoczyli. [przypis autorski]

posiedzenia izb, których sprawozdania — Sprawozdania te wychodzą corocznie jako niewielkie broszurki i zawierają nowe prawa uchwalone przez izby, a kompletujące kodeks liberyjski jako Acts passed by the legislature of the Republic of Liberia. [przypis autorski]

posłał Macron do Senatu delacyę Albucillę (…) oskarżając ją o rozpustę i bezbożność względem Cezara — Tacyt [Roczniki VI, 47]. [przypis autorski]

Posłowie na Sejm zgromadzeni w żadnej innej materii praw stanowić nie mogą, tylko w tej, w której większa część instrukcyj okaże się. Do poprawy praw fundamentalnych potrzeba dwóch trzeciej części instrukcyj — W Zasadach do poprawy Rządu na Sejmie podanych oznaczenie woli powszechnej zdaje się w jednych materiach nie zgadzać z naturalną wolą Narodu; owszem, ją narusza i wtenczas, kiedy jest istotnie ta wola, robi ją wcale nieczynną, narzucając gwałt. W drugich materiach, nie dosyć mając względu na teraźniejsze krajów związki, działalność tejże woli do nich wcale nie stosuje. Mówią te Zasady: w materiach kardynalnych [ustępstwo na rzecz czystej ideologii Rousseau; S.Cz.] powinna być jednomyślność instrukcyj; której gdy nie ma, nie ma powszechnej woli Narodu, a przeto prawo stanowione być nie może. Jednomyślność jest jeden znak z najoczywistszych, po którym można poznać wolę powszechną. Ale powiedzieć, że, gdy jednomyślności nie ma, już realnie nie ma woli powszechnej, to nie jest prawda. Bo są inne znaki, choć nie tak łatwe, ale równie pewne, że wola powszechna istnie. Owszem, ustanowić, że nie ma woli powszechnej, gdy nie ma znaku jednomyślności, jest to często niszczyć i gwałcić wolę powszechną. I tak: te ustawy Rządu, które teraźniejszy Sejm uczyni, będą niedoskonałe, bo będą robione przez ludzi. Czyliż to nie jest gwałtem postanowić, aby potomność, chociaż pozna dziś popełniony błąd, już go poprawić nie może? że, chociaż cały naród będzie chciał, ale, jeżeli jedno województwo będzie przeciwne, będzie przekupione, cały naród musi cierpieć niezdrożność i dla jednego województwa zginąć? Owszem, weźmy dzisiaj z siebie przykład: gdyby teraźniejszy Sejm był popełnił ten błąd i był rozesłał po województwach projekt zasady Rządu, nie chcąc nic stanowić, jeżeli zupełna jednomyślność województw nie zajdzie, ręczę, że Polska zginęłaby prędzej, niżeliby ta jednomyślność nastąpiła. Nigdy by się poprawa Rządu nie stała. Jużeśmy dosyć opłacili liberum veto. Czas, abyśmy poznali, że to jest nie rozum. Wola powszechna najnaturalniejsza, najlegalniejsza, najpewniejsza jest zawsze wtenczas, kiedy się okazuje, że dwie części narodu chcą przeciwko trzeciej, a przeto, gdy nie ma znaku jednomyślności, nie trzeba przestawać czynić, ale trzeba brać drugi znak dwóch części przeciwko trzeciej za znak woli powszechnej, i ten drugi, kiedykolwiek się znajduje, zawsze najkardynalniejsze materie rezolwowane być powinny. Bo wtenczas zawżdy jest wola narodu, którą tamować nie może, tylko gwałt. Powiedziałbym, że i w materiach cywilnych, i w materiach politycznych, jako to: w materiach władzy wykonawczej, sądowniczej, podatków, rekrutów, wojska, chcąc prawa stanowić, trzeba dochodzić woli powszechnej przez dwie części przeciwko trzeciej instrukcyj. Ale takiej zwłoki żadną miarą nie pozwalają dzisiejsze polityczne krajów związki. Przeto radzę Narodowi, aby do poznania woli powszechnej w tych ostatnich materiach obrał prostą większość instrukcyj, ile że jest cokolwiek więcej z teraźniejszą niezmierną sąsiadów dzielnością zgodna. Nie bylibyśmy jeszcze mieli ani tej trochy podatków, ani zgody na wojsko, ani na Komisją Wojskową, gdyby w tej materii do oznaczenia woli powszechnej było trzeba dwóch trzeciej części. Upominam Naród, niech się zamyśli, niech się w tej materii nie kwapi. Bo to jest materia ze wszystkich najważniejsza. Niechaj w oznaczeniu woli powszechnej więcej uważa na związki polityczne i, ile możności, niechaj dzielność swoją do dzielności sąsiadów stosuje. [przypis autorski]

Postać — owa kobieta. [przypis autorski]

Postaciom Przybyszewskiego nie wystarczy żadna forma filozoficznego i literackiego niszczycielstwa (…) lekceważą Schopenhauera — „Śmieszny Schopenhauer, potępiał życie, a nie chciał go poświęcić. — Bakunin był przynajmniej konsekwentny” (Dzieci szatana, s. 299). [przypis autorski]

Postaciom Przybyszewskiego nie wystarczy żadna forma filozoficznego i literackiego niszczycielstwa. Pokpiwają sobie z Nietzschego — W stosunku do Nietzschego nie obowiązuje ich żadna konsekwencja. Falk z aprobatą przyjmuje myśl, że w postępowaniu z kobietami jest prawdziwym nadczłowiekiem. „Hu, hu, nadczłowiek! — śmiał się do rozpuku z tej bajecznej nazwy — tak! nadczłowiek, okrutny, bezsumienny, wspaniały i dobrotliwy… Jestem naturą, nie mam sumienia, bo ona go nie ma” (Homo sapiens, III, s. 78). Gordon oświadcza, że „Nietzsche-filozof, to czysto burżuazyjny mózg… he, he, he! Nie ma dobra ani zła, ale Nietzsche ciągle mówi o anarchistach jak o psach, które szczekają na wszystkich rynkach europejskich… Bądźcie nadludźmi… Zabawiajcie się nadczłowieczą ideologią, nie dbajcie o burżuazyjny porządek społeczny, przeciwnie, wywracajcie go, druzgoczcie jego tablice, naturalnie na papierze…” (Dzieci szatana, s. 60–61). [przypis autorski]

postanowiłem unikać go [Nietzschego], póki nie poddam się nowej konfrontacji z jego pismami. Jestem w fazie umyślnego, ale tylko pozornie umyślnego, krytycyzmu wobec niego — S. Brzozowski, Pamiętnik, s. 57. [przypis autorski]

postanowiono zgładzić co do jednego cały ród Romanowów… — por. comte W. N. Kokovtzoff, Le bolchévisme à l'oeuvre, Paris, M. Giard, 1931, s. 48–49. [przypis autorski]

Postęp jest czasami tak zdumiewający, że Monteskiusz wydaje się aż gruby. — Szczęśliwy jestem, pisząc to. Trzy dni i noce przesiedziałem prawie bez przerwy nad moją urzędową robotą (czerwiec 1832). Nie mógłbym teraz, o czwartej, kiedy listy do ministrów są już opieczętowane, wziąć się do powieści, gdy tymczasem ta pisanina idzie mi łatwo, nie wymaga bowiem innego wysiłku i planu jak wspominanie. [przypis autorski]

postępowanie zasłużonych nad prawo starszeństwa tylko Sejm rozdawać władzę mieć może — Dzisiaj [19 grudnia 1788 r.; S.Cz.] prawo pozwoliło królom z dwóch fortragowanych [wysuniętych, proponowanych; S.Cz.] jednego awansować. Trzeba, aby przynajmniej toż prawo ostrzegło, iż dwa razy jednego fortragowanego odrzucić nie można. [przypis autorski]

posticum — tylne wejście domu. [przypis autorski]

post ten przypada nieraz w lecie — miesiące kalendarza muzułmańskiego są księżycowe, a więc ruchome; co rok każdy z nich przypada o 10 dni wcześniej niż roku poprzedniego. [przypis autorski]

Postulat badania tylko całości i każdego elementu ze względu na całość (…) na jej gruncie dają się sformułować pewne prawa ogólne — M. Janion, Tradycje i perspektywy metodologiczne badań genetycznych w historii literatury, w księdze zbiorowej: Zjazd Naukowy Polonistów 10–13 grudnia 1958, Wrocław 1960, s. 178–179. [przypis autorski]

Posyłanie uczniów na dalszą naukę do szkół średnich, do gimnazjów i seminariów nauczycielskich… — o oświacie pozaszkolnej w Dzikowie patrz w komentarzach. [przypis autorski]

poszudrać — skrobać się. [przypis autorski]

poszwa — poszewka na poduszki. [przypis autorski]

Potęga tych królów wzrosła natychmiast, skoro tylko ujarzmili te kolonie — patrz u Apiana o olbrzymich skarbach, jakie Mitrydates zużył w tych wojnach; o tych, które ukrył, o tych, które stracił tylekroć wskutek zdrady swoich, o tych, które znaleziono po jego śmierci. [przypis autorski]

potępiając kradzież jako zbrodnię chrześcijaństwo uczyniło jałmużnę przykazaniem, oddanie dóbr ubogim radą, wspólność zaś dóbr ideałem — por. Fr. Ozanam, Les origines du socialisme. [przypis autorski]

potępianie typu umysłowości Brzozowskiego na tej jedynie podstawie. Pierwszy (…) uczynił to Dawid — J. W. Dawid, Psychologia religii, Warszawa 1933, s. 104–105. [przypis autorski]

potężnia — potęga. [przypis autorski]

Potężniejsza jednak nad wszelkie wątpienie jest żądza Boga i idąc za nią, w świetle idei Boga widzimy… — Oeuvres, t. I, s. 64. [przypis autorski]

Po tej dygresji koniecznej — widzę, że książka ta jednak składać się będzie z samych dygresji; będzie po prostu jedną wielką dygresją w stosunku do zasadniczych zainteresowań autora, zrobioną — że tak powiem trochę górnolotnie — „dla drugich”. [przypis autorski]

Potem jest jasność niezmierna (…) podobna orłom, co zasną w przestworzach — K. Tetmajer, Poezje, S. II, s. 153–154. [przypis autorski]

potem nastąpi (…) Anglia — panowanie Abdullahiego trwało jednakże jeszcze lat dziesięć. Ostateczny cios derwiszom zadał lord Kitchener, który w wielkiej krwawej bitwie wytępił ich niemal do szczętu, a następnie kazał zrównać z ziemią grób Mahdiego. [przypis autorski]

potem Rutherford ogłosił, że związki toru są również zdolne do wzbudzania promieniotwórczości w ciałach (…) — [por.] „Philosophical Magazine”, styczeń i luty 1900; „Comptes rendus”, 30 lipca 1900 i 16 lutego 1903; „Comptes rendus”, 4 marca 1901. [przypis autorski]

Potem zaczęła się era celebry: siedemdziesięciopięciolecie Ślubów, stulecie Geldhaba etc. — Z którego okazji ówczesny krytyk krakowski, później dyrektor teatru, T. Trzciński, pisał: „Zapomnienie w teatrze, zapomnienie w literaturze, a potem sam czas, oddalający nas coraz bardziej od epoki malowanej przez Fredrę, od jej warunków życia i jej kultury, dokonały dzieła zniszczenia. Na razie teatr fredrowski tak jakby już nie istniał…” A z Warszawy odpowiadał mu grobowo w kilkanaście lat potem (1923) p. Lorentowicz: „Tradycja komedii fredrowskiej zagasła na scenach polskich już od dłuższego szeregu lat. Tu i ówdzie czyniono sporadyczne próby „wznowień”, ale wynik kasowy był tak katastrofalny, że komedie fredrowskie poczęto traktować jako pewną konieczność kulturalną, jako widowiska z góry skazane na żywot krótki i grywane jedynie dla honoru domu. Aktorzy podejmowali się niechętnie ról w sztukach fredrowskich, publiczność zaraziła się również niewiarą w takie widowiska, i w końcu zepchnięto Fredrę do szkół wszelakich, gdzie profesorowie wadliwą metodą pracy obrzydzali go ostatecznie młodym czytelnikom…” Wynika stąd, że celebrowanie niekoniecznie wyszło Fredrze na zdrowie… [przypis autorski]

potlatsch — zachowuję pisownię międzynarodową: samogłoski jak we włoskim, spółgłoski jak w angielskim; zdaje się, że zasada ta co do słów oryginalnych stosowana jest powszechnie. [Obecna pisownia polska: „potlacz”, tak jak się wymawia po polsku; red. WL.] [przypis autorski]

potopa (gw.) — potop. [przypis autorski]

Potrącone przeze mnie zagadnienie, czy powinno się mówić Hedda Gabler czy Gablerówna (…) — [por.] Flirt z Melpomeną, wieczór III. [przypis autorski]

potrójna Hekate — Dlatego potrójna, że nazywała się księżycem w niebiesiech, Dianą na ziemi, Prozerpiną lub Hekatą w piekle. Epitet jej zawsze jest: Dea feralis: zgubna bogini. [przypis autorski]

potrójnego ukłonu werbalnego w kierunku Schopenhauera — pesymizmu Schopenhauera w jego układzie aprobowanym przez modernistów młody Irzykowski nie przyjmował do wiadomości. Pisał w Dziennikach: „Nie ma wcale obawy, abym zaraził się pesymizmem od osławionego Schopenhauera. Wprawdzie niejeden — tak mówią i piszą — miał sobie wskutek jego lektury życie odebrać (wbrew właśnie doktrynie Schopenhauera!), ale ja to uważam za fałsz!! Schopenhauer nie mógł być nigdy bezpośrednią przyczyną samobójstwa, coś podobnego twierdzić jest absurdem! Ja nie jestem wcale optymistą, ale przecież pesymizm Schopenhauera w tej formie, w jakiej go dotychczas poznałem, wydaje mi się tylko chimerą i fantazją poetyczną, ale nie filozoficzną. Nawołuje do ascetyzmu — jego własne życie się temu sprzeciwia, gdzież rzetelność? »Zaprzeczenie woli do życia« jest grubym frazesem. Jest wola i jest poznanie, ale poznanie jest tylko formą woli. Któż więc zaprzecza? Schopenhauer przedstawia to wszystko, jakby w człowieku było jakieś nadnaturalne coś, które się w nim zapala, w płomień wybucha i wreszcie wolę pożera. Zresztą być może, że nie rozumiem tej hecy, ale czyż rezultat ma być właśnie dlatego dobrym, że jest trudnym i jednostronnym? Wszystkie paradoksy mają w sobie jakąś drażniącą szyderczą moc i właśnie dlatego im się trudno oprzeć” (Notatki z życia, obserwacje i motywy, s. 106–107, 7 VIII 1893). — Warto też pamiętać, że doskonale władający językiem niemieckim Irzykowski w swoich sądach o tym filozofie nie polegał na jakichś zasłyszanych wiadomościach, ale gruntownej lekturze. [przypis autorski]

Potrzeba tu jednak ostrożności, byśmy, zwracając baczność swoją na przedmiot, który dla filozofii transcendentalnej jest obcy, nie puścili się na epizody — wszystkie pojęcia praktyczne rozciągają się na przedmioty podobania się lub niepodobania się tj. na przyjemności i nieprzyjemności, więc, przynajmniej pośrednio, na przedmioty uczucia naszego. A ponieważ ono nie jest wcale siłą wyobrażającą rzeczy, lecz mieści się poza całą siłą poznawczą, więc pierwiastki sądów naszych, o ile się te odnoszą do przyjemności i nieprzyjemności, czyli sądów praktycznych, nie należą do zawartości filozofii transcendentalnej, mającej do czynienia tylko z czystymi poznaniami a priori. [przypis autorski]

potrzebna jest jej utrata przed rozpoczęciem nowego życia — Lutosławski, Losy jaźni u Słowackiego („Pamiętnik literacki”, Lwów, 1909). [przypis autorski]

Po trzech dniach przestrzeń miasta napełniona była we dnie snującymi się jeszcze za rabunkiem mordercami, a w nocy rozlegała się wyciem psów i wilków — cały niemal obraz tych wypadków zamyka się w poemacie pod tytułem: Rzeź humańska. Napisał go niejaki Darowski, który był wówczas uczniem i całą rzeź przesiedział w kopule farnego kościoła. Szanowny ten dla swojej autentyczności zabytek w rzadkich bardzo rękopismach krąży po Ukrainie. Czytałem go w takim wieku, że go jeszcze ocenić słusznie nie umiałem. [przypis autorski]

pouki — pouczenia. [przypis autorski]

Po upływie dwóch lat liczyło ono już stu członków… — Mgr. A. Baudrillart, F. Ozanam, Bloud 1912, s. 13. [przypis autorski]

pour son fils — syn hetmana Sapiehy, Jan Kazimierz, został w istocie podówczas Podskarbim nadw. lit. [przypis autorski]

poważnie przyjmujące dzieło Irzykowskiego i stające z nim do zasadniczej dyskusji wystąpienia Brzozowskiego — S. Brzozowski, Cogitationes morosae, „Głos” 1903, nr 47. [przypis autorski]

poważnie przyjmujące dzieło Irzykowskiego i stające z nim do zasadniczej dyskusji wystąpienia (…) Stanisława Lacka — S. Lack, O doktrynerach, „Nowe Słowo” 1903, nr 17. [przypis autorski]

powiastkę z rękopisów prowansalskich (…) spisano go około r. 1250 — rękopis znajduje się w Bibliotece Laurencjańskiej. P. Raynouard przytacza go w t. V swoich Trubadurów, s. 189. Tekst jego zawiera wiele błędów; zanadto chwalił, a za mało znał trubadurów. [przypis autorski]

powięgła (gw.) — powiędła. [przypis autorski]

Powiedzcie teraz, co mam uczynić? […] żeby owa przekupka pod Długoszowym domem wszystkie swoje garnki i misy na drobne okruchy potłukła? — na tle anegdoty z Dworzanina Ł. Górnickiego. [przypis autorski]

Powiedziałem nierozmyślnie rzeknie: albowiem, czyliż krew tych ludzi, którzy wraz z szlachtą, a w większej liczbie ginęli, była wodą — Słyszałem wielu mówiących, że gdyby sprzedażność dóbr wszystkim Polakom była pozwoloną, natenczas z czasem wyginęłyby familie szlacheckie. Ja nie rozumiem, jak by przez to mogły zaginąć familie, przez co niezawodnie utrzymałby się kraj. Ale, na koniec, z dwóch złych roztropność mniejsze obierać radzi. Niechajże szlacheckie familie poczynią niektóre majoraty, jak uczyniła szlachta w Anglii i w Francji. Mniej złego krajowi uczyni kilkanaście majoratów na jednej części Polski, aniżeli dzisiaj niewola całej ziemi. [przypis autorski]

Powiedział sobie po prostu, że wszystkie klasyfikacje są (…) fałszywe i sztuczne (…) stworzywszy najbardziej szablonowy chyba z podziałów — M. Kridl, Krytyka i krytycy, Warszawa 1923, s. 231–232. [przypis autorski]

Powieść spopularyzowała literaturę piękną, ale jak zwykle w tych razach obniżyła jej polot (…) uświadomi zwycięsko okres nowy, antytezę świetlaną minionego — M. Komornicka, Szkice, Warszawa 1894, s. 7–8. [przypis autorski]

powietrzyca (gw.) — wichura. [przypis autorski]

powinni być obierani na całe życie, jak to bywało u Rzymian — Urzędników wybierano na rok, senatorów dożywotnio. [przypis autorski]

powinni być obierani na całe życie, jak to bywało u Rzymian, w Sparcie — „Likurg, powiada Ksenofon (de Republ. Lacedoem.) żądał, aby wybierano senatorów spomiędzy starców, iżby się nie zaniedbywali nawet na schyłku życia; stanowiąc ich zaś sędziami męstwa młodych ludzi, uczynił ich starość zaszczytniejszą od krzepkości tamtych”. [przypis autorski]

Powinniśmy wyrwać dzieci spod zgubnego wpływu rodziców… — W. N. Kokovtzoff, Le bolchévisme à l'oueuvre, s. 188. [przypis autorski]

powstało nad górami Judei i stamtąd oświetliło Europę, a potem resztę świata — ibid., s. 246. [przypis autorski]

Powstał wreszcie zwyczaj konfiskowania wszystkich majętności Żydów przyjmujących chrześcijaństwo. Ten tak dziwny zwyczaj znamy z prawa, które go znosi. Podawano na to bardzo liche racje; powiadano, iż chciano ich doświadczyć i sprawić, aby w nich nie zostało nic z niewoli czarta. Ale jasne jest, że ta konfiskata była rodzajem odszkodowania — We Francji Żydzi byli niewolnikami, a panowie dziedziczyli po nich. P. Brussel przytacza układ z r. 1206 miedzy królem a Tybotem, hrabią Szampanii, w którym postanowiono, że Żydzi jednego nie będą pożyczali w ziemiach drugiego. [przypis autorski]

Powszechne jest mniemanie, że skorpion otoczony żarem sam siebie żądłem zabija. Naturaliści sprzeczają się dotąd, czy owad popełnia samobójstwo dobrowolne, czy tylko wpadłszy w konwulsje, mimowolnym ruchem żądła ranę sobie zadaje. Dla dobra skorpionów życzyć by należało, aby to pytanie rostrzygniono. Skoro by raz uznano, że skorpiony są Katonami owadów, zostawionoby przecie w pokoju tych męczenników historii naturalnej. [przypis autorski]

Powszechnie szanowany pułkownik (…) już jej nie ujrzał — rad jestem, że mogę cudzymi słowami opowiedzieć niezwykłe fakty, które miałem sposobność oglądać. Z pewnością bez p. Weissa nie byłbym przytoczył tego rysu. Opuściłem nie mniej znamienne spostrzeżenia Z Walencji i z Wiednia. [przypis autorski]

powtórzenie formuły Matuszewskiego w Słowacki i nowa sztuka — I. Matuszewski, Słowacki i nowa sztuka, Warszawa 1902, s. 274. [przypis autorski]

powtórzmy raz jeszcze i wbijmy sobie w pamięć głęboko… — Stanisław Tarnowski, Historia literatury polskiej, t. V, s. 503. [przypis autorski]

Po wybuchu wpada do głównej Czeka blady, wzruszony Dzierżyński i wydaje rozkaz natychmiastowego rozstrzelania… — Mielgunow, op. cit., s. 14. [przypis autorski]

pożar — rozdział wspomina autentyczne zdarzenie z 27 stycznia 1880 r. [przypis autorski]

pożyte (gw., daw.) — spełnione. [przypis autorski]

pożytek, który był cnotą republik średniowiecza — G. Pecchio w swoim gorącym liście do pięknej Angielki o wolnej Hiszpanii, która jest średniowieczem nie zmartwychwstałym, lecz wciąż żywym, powiada na s. 60: „Celem Hiszpanów była nie chwała, lecz niepodległość. Gdyby Hiszpanie bili się jedynie dla honoru, wojna byłaby się skończyła bitwą pod Tudelą. Honor posiada szczególną właściwość: raz splamiony, traci wszelką siłę… Toteż liniowe wojsko hiszpańskie, przepojone przesądem honoru (to znaczy przekształcone na nowoczesne europejskie), pobite, rozproszyło się z myślą, że wszystko jest stracone wraz z honorem” etc. [przypis autorski]

pożywię (gw., daw.) — pożyję. [przypis autorski]

poza buczki wyskoczyli — „wyskoczyć po za buczki”, znaczy do dziś dnia iść na zbój, zostać zbójnikiem. [przypis autorski]

Poza moim osobistym „kulturalnym” i „ucywilizowanym ja” (…) ubożuchnych moich wrażeń — S. Przybyszewski, Moi współcześni, I, s. 27. [przypis autorski]

Poza swoimi zasadniczymi punktami wyjścia, tj. poza szukaniem nastroju i wrażenia moderniści (…) są tylko jednym pokoleniem, które w poszczególnych indywidualnościach (…) wypowiada dziwne znamiona czasu — M. Posner-Garfein, Kilka słów o modernizmie, z. IV, s. 229. Bardziej tradycyjnych poetów młodego pokolenia wyłączano niekiedy z kręgu modernizmu. Zygmunt Różycki pisał w przedmowie do antologii Najmłodsza Polska w pieśni (Warszawa 1903, s. 6): „W wyborze moim nie rządziłem się względami żadnej partii i chociaż z pojęciem »młoda sztuka« łączy się u nas przeważnie pojęcie »modernizm« — w antologii niniejszej obok modernistów znaleźli miejsce i poeci stojący poza wszelką szkołą (…). Zarówno jak mogę się zachwycać poezjami Rydla, Dębickiego, Rygiera, dalekimi od modernizmu, tak samo mogę podziwiać poezję Micińskiego, Staffa i innych”. [przypis autorski]

poza władzą — co bądź o tym mówi ten i ów minister hipokryta, władza jest największą z rozkoszy. Zdaje mi się, że jedna miłość może ją przeważyć, ale miłość jest szczęśliwą chorobą, której nie można wydreptać jak posady ministra. [przypis autorski]

Pozdrawiałem śmierć myślą (…) jak niegdyś kochankę — Z. Krasiński, Pisma, Kraków 1912, VIII (cz. 2), s. 118 (Marzenie człowieka przeżytego). [przypis autorski]

pozłotek — papier złocony. [przypis autorski]

Poznałem całą grozę wątpień, co żrą serce… — Oeuvres, t. I, s. 44. [przypis autorski]

pozorzysty — okazały. [przypis autorski]

Pozostała część literatury przedmiotu znajduje się w bibliografii. [przypis autorski]

pozostała tylko grupa pewnych intelektualistów katolickich — oddając tekst wywiadu do przejrzenia dr. Maranonowi, poprosiłem go o dodatkowe wytłumaczenie mi, dlaczego, jego zdaniem, grupa tych intelektualistów katolickich, właśnie ona jedna, mogła się przyłączyć do czerwonych. Dr Maranon dopisał mi w odpowiedzi zdanie, które zacytuję tu tylko po francusku, gdyż mówi on może więcej o goryczy tego człowieka, niż wyjaśnia tamtą kwestię: „L'adhesion des intellectuels catholiques au Front Populaire (aprés la révolution) n'a pas d'explication normale. Je connais quelque chose au sujet des malades, mais pas des monstres” [fr.: Przylgnięcie katolickich intelektualistów do Frontu Ludowego (po rewolucji) nie ma normalnego wytłumaczenia. Wiem coś na temat chorych, ale nie potworów; red. WL]. [przypis autorski]

Pozwala znaleźć szczęście nawet bez majątku — pierwszy tom Nowej Heloizy i wszystkie tomy, gdyby Saint-Preux miał bodaj cień tego charakteru; ale to był prawdziwy poeta, ślamazarny gaduła, rezolutny dopiero wtedy, kiedy wyciął perorę, zresztą figura nader płaska. Tacy ludzie mają tę olbrzymią przewagę, że nie drażnią dumy kobiecej i nigdy nie budzą w kochance zdumienia. Proszę zważyć to słowo; w nim tkwi może cała tajemnica powodzenia pospolitych mężczyzn u niepospolitych kobiet. Ale miłość jest namiętnością jedynie o tyle, o ile każe zapomnieć o miłości własnej. Nie czują tedy zgoła miłości owe kobiety, które jak L[enora] żądają od niej zadowoleń dumy. Ani wiedząc o tym, znajdują się na tym samym poziomie co człowiek prozaiczny, przedmiot ich wzgardy, który w miłości szuka miłości i próżności. One chcą miłości i dumy, ale miłość odchodzi z rumieńcem na czole; jest to najpyszniejszy z despotów: albo jest wszystkim, albo niczym. [przypis autorski]

Pozycje węzłowiskowiczów-upośledzeniowców świetnie są bronione — Zawsze zwracam uwagę, że mówię o porządnych snardzach, wskutek nierozwiązania kompleksów zabłąkanych. Tzw. „zimnych draniów” nikt od sadyzmu nie oduczy i jeśli tylko ktoś się przekona, że z takim panem ma do czynienia, a sam na pewno takim istotnie nie jest, powinien zerwać z nim, póki czas, i nigdy się na powrót nie godzić. [przypis autorski]

pp. Curie i Debierne zbudowali ogólną teorię radioaktywności (…) — [por.] „Comptes rendus”, 29 lipca 1901. [przypis autorski]

PPS-owcy, socjaldemokraci, zwolennicy odrębnej żydowskiej partii socjalistycznej (…) w tym kierunku z rokiem każdym posuwamy się coraz dalej — „Promień”, nr 12 (grudzień 1904), s. 392. [przypis autorski]

PPZ, s. 151. [przypis autorski]

PPZ, s. 185, 241. [przypis autorski]

Praca jest jedyną rzeczą ludzką mającą swe znaczenie w przyrodzie i jest jedyną mową, którą rozumie kosmos — S. Brzozowski, Legenda Młodej Polski, s. 435. [przypis autorski]

pracę o literaturze lat porewolucyjnych ogłosił Antoni Mazanowski jeszcze w roku 1914 — A. Mazanowski, Pogłosy Młodej Polski w dramacie, powieści i krytyce literackiej, „Przegląd Powszechny” 1914, 1917. [przypis autorski]

prace Eduarda Wechsslera, wychodzące również z założeń humanistycznych posiadają (…) znaczenie dokumentów — najważniejsze Die Generation als Jugendreihe und ihr Kampf um die Denkform, 1930; Jugendreihen des deutschen Menschen, 1733–1933, 1934. [przypis autorski]

pracownicą niesłychanie pracowitą, nie jest skłonna do nadużyć … — H. Z. Pietkiewicz, Kobieta w szkicach społecznych. [przypis autorski]

pracy (…) Samuela Reimarusa, zawierającej krytykę chrześcijaństwa ze stanowiska „rozumnej czci Boga” — Apologie oder Schutzschrift für die vernünftigen Verehrer Gottes [Apologia albo Pismo w obronie rozumnych czcicieli Boga; red. WL]. [przypis autorski]

praeteritum plus quam perfectum — dawno minione (łac.). [przypis autorski]

Pragaras (mit. litew.) — Piekło. [przypis autorski]