Przypisy

prairie chicken — Cupidonia americana. [w dzisiejszej terminologii: Tympanuchus cupido, występujący w Ameryce Płn. ptak z podrodziny bażantów; red. WL] [przypis autorski]

Pranciškus Deak — garbingiausias kariautojas už vengrų laisvę. [przypis autorski]

prasimanė ginklą — Taip matom vienokį beveik žodį graikiškoj ir lietuviškoj kalbose: αίχμή — iešmas. [przypis autorski]

prawa ateńskie, które wydawały wyrok na jednego — ostracyzm. [przypis autorski]

prawa, które karały pijanego człowieka — Jak uczynił Pittacus, wedle Arystotelesa. Polit., II, 3, żył w klimacie, gdzie pijaństwo nie jest przywarą narodową. [przypis autorski]

Prawa nakazujące, aby każdy trwał w swoim rzemiośle i przekazywał je dzieciom, są i mogą być użyteczne jedynie w państwach despotycznych — w istocie spotykamy tam często takie prawa. [przypis autorski]

prawa, obyczaje, zwyczaje, nawet te, które zdają się obojętne, jak sposób ubierania się, są dziś na Wschodzie takie same, jak były tysiąc lat temu — Widzimy z fragmentu Mikołaja z Damaszku znalezionego przez Konstantyna Porfirogeneta, iż był dawny obyczaj na Wschodzie posyłać stryczek namiestnikowi popadłemu w niełaskę: zwyczaj ten sięgał czasu Medów. [przypis autorski]

Prawa przeciw zbytkowi mogą mieć też na celu wstrzemięźliwość względną. Państwo, czując, iż zbyt drogi zagraniczny towar wymagałby takiego wywozu własnych produktów, iż bardziej nadwyrężyłby jego potrzeby z jednej strony, niż zaspokoił je z drugiej, zabrania bezwarunkowo przywozu tego towaru: oto duch praw, jakie wprowadzono za naszych czasów w Szwecji — Zakazano tam wysokich win i innych zbytkownych towarów. [przypis autorski]

Prawa winny usunąć wśród szlachty prawo starszeństwa — Tak postanowiono w Wenecji, Amelot de la Houssaye, s. 30 i 31. [przypis autorski]

Prawdą, której nie ukryje teraz żadna zasłona… — por. Bierdiajew, Nowoje sredniewiekowje, Berlin 1924. [przypis autorski]

prawda absolutna w systemie Ogólnej Ontologii — stwierdzenie możliwości jakiegokolwiek poglądu fizykalnego jest prawdą absolutną, ale nie implikuje w ogóle to prawdziwości w znaczeniu naukowym każdego takiego danego poglądu w obrębie fizyki. [przypis autorski]

„Prawda i błąd to tylko różne kostiumy (…)”, interpretuje on Nietzschego — S. Brzozowski, O Stanisławie Przybyszewskim, „Droga” 1928, nr. 5. [przypis autorski]

prawda jest zbiorem tych złudzeń, które umożliwiają istnienie danego gatunku — S. Brzozowski, Filozofia Fryderyka Nietzschego, „Przegląd Filozoficzny” 1912, s. 484. [przypis autorski]

Prawda musi się wcielać, musi się realizować, oto hasło całej działalności Brzozowskiego — Silvester, Stanisława Brzozowskiego drogi do Rzymu, „Verbum” 1935, s. 563. [przypis autorski]

Prawdopodobnie szturgnąłem nieraz histeryków i polucjonistów w literaturze (…) moim własnym rachunkiem — L. Krzywicki, W otchłani, Warszawa 1909, s. 217–218. [przypis autorski]

prawdziwy kanarek — dragoni hiszpańscy ubrani są żółto. [przypis autorski]

Prawdziwym (transcendentalnym) pojęciem nieskończoności jest, że kolejna synteza jednostek w wymierzaniu jakiejś ilostki nigdy nie może być ukończoną — ta zawiera przez to mnogość (danych jednostek), która jest większą od wszelkiej liczby; co jest matematycznym pojęciem nieskończoności. [przypis autorski]

Prawdziwy Żyd, jak i kobieta prawdziwa, żyją oboje tylko w gatunku, nie zaś jako indywidualności — Wiara w Jehowę i nauka Mojżesza są tylko wiarą w to żydowskie plemię i jego żywotność; Jehowa jest uosobioną ideą żydostwa. [przypis autorski]

prawie pewni, iż stąd i z Assini prowadzi nowa, nieznana dotąd droga do Timbuktu… — Poświęciłem temu słów kilka w nr 35 „Wędrowca” z 1883 r. [przypis autorski]

Prawie wszystkie prawa Sylli mieściły jedynie zakaz wody i ognia. Cezar dodał do tego konfiskatę dóbr — Poenat facinarum auxit, cum locupletes eo facilius scelere se obligarent, quod integris patrimonis exularent. Swetoniusz, in Julio Caesare. [przypis autorski]

prawiów — rybaków, właścicieli łodzi. [przypis autorski]

prawo acilijskie — Winni podlegali grzywnie; tracili prawo zasiadania w rzędzie senatorów i piastowania jakiegokolwiek urzędu. Dion, Ks. XXXVI. [przypis autorski]

prawo ateńskie dawało żonie, zarówno jak mężowi, możność odtrącenia — Było to prawo Solona. [przypis autorski]

prawo budowania synagogi zwykle udzielał za pewną opłatą biskup wileński, pod warunkami (…) — widzieliśmy także pozwolenie Karaimom na zbudowanie synagogi w miasteczku Nowém Mieście wydane przez biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego w 1765 roku. [przypis autorski]

prawodawcy rzymscy (…) pozwolili oskarżonym udać się na wygnanie przed wyrokiem — Dobrze to wyłożono w mowie Cycerona pro Coecinna, pod koniec. Było to prawo ateńskie, jak okazuje się z Demostenesa. Sokrates nie chciał z niego korzystać. [przypis autorski]

Prawo do synchronizacji to prawo zezwalania na łączenie muzyki z filmem. [przypis autorski]

prawo dwunastu tablic pełne jest zarządzeń bardzo okrutnych — Znajduje tam kara ognia, kary prawie zawsze gardlane, kara śmierci za kradzież etc. [przypis autorski]

Prawo dwunastu tablic przyjmowało dwa takie ograniczenia: skazywało na odwet jedynie wówczas, kiedy nie można było ułagodzić tego, który się skarżył — Si membrum rupit, ni cum eo pacit, talio esto Aul. Gell. XX, 1. [przypis autorski]

prawo, jakie układ społeczny daje zwierzchnikowi nad poddanymi, nie przekracza granic pożytku publicznego — markiz d'Argenson powiada: „W republice każdy jest zupełnie wolny w tym, co nie szkodzi innym”. Oto niezmienne granice; nie można ich dokładniej wykreślić. Nie mogłem odmówić sobie przyjemności cytowania czasami tego rękopisu, aczkolwiek nieznanego publiczności, by oddać cześć pamięci sławnego i szanownego człowieka, co nawet na urzędzie ministra zachował serce prawdziwego obywatela oraz proste i zdrowe poglądy na rząd swego kraju. [Markiz d'Argenson (1694–1757): minister spraw zagranicznych w latach 1744–1747, autor Uwag nad dawnym i obecnym rządem Francji. Dzieło to, napisane przed 1737 r., znane było z odpisów, wyszło jednak drukiem dopiero w 1764 r. D'Argenson krytykuje w nim w ostry sposób metody rządów despotycznych, jest jednak zwolennikiem oświeconego absolutyzmu. Jest zdecydowanym wrogiem wszelkich przywilejów stanowych: jego ideałem jest równość, i to nie tylko wobec prawa. W dążeniu swym do połączenia monarchii z demokracją był d'Argenson gorącym propagatorem samorządu lokalnego o bardzo szerokich uprawnieniach; przyp. tłum.]. [przypis autorski]

Prawo Jedności jest niezachwiane, wszechświat streszcza się w bryzgu rosy. Mysikrólik stanie się mikrokosmem świata czującego — Włast [Maria Komornicka], Powieść, „Chimera” 1902, t. V, z. 17, s. 312 b. [przypis autorski]

Prawo juliańskie orzekło, iż nie wolno oskarżyć kobiety o cudzołóstwo, nie oskarżywszy wprzód jej męża, iż popiera jej wyuzdanie; co wielce ograniczyło to oskarżenie i, można powiedzieć, unicestwiło je — Konstantyn zniósł je zupełnie. „Niegodna to jest rzecz, powiada, aby spokojne małżeństwo miało być zakłócone przez zuchwalstwo obcych”. [przypis autorski]

Prawo maldywskie pozwala wziąć z powrotem żonę, którą się odtrąciło — Bierze raczej tę niż inną, gdyż łączy się to z mniejszym wydatkiem. [przypis autorski]

prawo nasze zniesło karę śmierci na oskarżonych o czary, tudzież wszelki rodzay tortur — na seymie 1776. Za podanym proiektem od Tronu. [przypis autorski]

Prawo nie wymagało, aby podać przyczyny rozwodu — Justynian odmienił to. [przypis autorski]

Prawo publicznego wykonywania innych niż dramatyczne utworów literackich zostało przyznane w USA dopiero w 1952 roku. Jednak nawet wtedy toczono dyskusję na temat szczegółowego brzmienia tego prawa i w konsekwencji przyjęto, że prawo publicznego wykonywania literackich utworów niedramatycznych będzie ograniczone jedynie do przypadków wykonywania ich dla zysku, por. szerzej B. Varmer, Limitations on Peforming Rights, „Copyright Law Revision Studies” no. 16, October 1958, http://www.copyright.gov/history/studies/study16.pdf (dostęp 26.04.2014), s. 81, 83–84. [przypis autorski]

Prawo u Rzymian oddawało kobiety w stałą opiekę, o ile nie znajdowały się pod władzą męża — Nisi convenissent in manam viri. [przypis autorski]

Prawo u Rzymian oddawało kobiety w stałą opiekę, o ile nie znajdowały się pod władzą męża. Opieka ta przypadała najbliższemu krewnemu po mieczu; i zdaje się, sądząc z pospolitego wyrażenia, iż kobiety bardzo nią były skrępowane. — Ne sis mihi patruus oro. [przypis autorski]

prawoznawcy francuscy powiadają: „We Francji wszystko dzieje się z dobrej wiary” — Skazuje się tam na koszta nawet tego, od którego żądano więcej niż jest winien, o ile nie ofiarował i nie zeznał tego, co jest winien. [przypis autorski]

predrazsudki (z ros.) — przesądy. [przypis autorski]

predrazsudok (z ros.) — przesąd [przypis autorski]

Prejsiż-Iłów — zapewne Preussisch-Eylau. [przypis autorski]

prejudykat — wyrok, stanowiący wskazówkę dla późniejszych wypadków. [przypis autorski]

pretorowie wynaleźli inne formuły postępowania, które nazwano wedle dobrej wiary — w którym używano słów: ex bona fide. [przypis autorski]

pretor wybierał sędziów za zgodą stron — Nasi przodkowie nie chcieli, powiada Cicero Pro Cluentio, XLIII), aby człowiek, na którego strony się nie zgodziły, mógł być sędzią nie tylko czci obywatela, ale nawet w najdrobniejszej sprawie pieniężnej. [przypis autorski]

P. R. Goold, Why the U.K. Adaptation Right Is Superior to the U.S. Derivative Work Right, 92 „Neb. L. Rev.” (2014), http://digitalcommons.unl.edu/nlr/vol92/iss4/5, (dostęp 28.07.2014), s. 840. [przypis autorski]

prima charitas ab ego — pierwsza miłość od siebie (łac.). [przypis autorski]

Primilivt Society, Chap. on „Justice”, p. 387, English edition. [przypis autorski]

Privatbrief — Man hat aus Erfurcht für diesen trefflichen Herrn gedachten Brief und einen anderen, dessen weiter hinten erwähnt wird, dieser Sammlung entzogen, weil man nicht glaubte, eine solche Kühnheit durch den wärmsten Dank des Publikums entschuldigen zu können. [przypis autorski]

Próbę zużytkowania terminu „dekadentyzm” jako nazwy prądu literackiego (…) podjął w roku 1897 Maciej Szukiewicz — M. Szukiewicz, Stanisław Przybyszewski, „Dziennik Krakowski” 1897, nr 330–347 i „Przegląd Tygodniowy” 1897, nr 14–16. [przypis autorski]

„Próchno” opowiedziane nie byłoby już „Próchnem” (…) rozpaczy, na różne psychiczne tony — S. Brzozowski, Dzieła wszystkie, Warszawa 1936, IV, s. 68 (Współczesna powieść w Polsce). [przypis autorski]

„Próchno” zawierało jakby zbiór sakralnych formuł naszych przeżyć, nastrojów, tęsknot, całych sytuacji — J. E. Skiwski, Książka o naszym życiu, „Tygodnik Ilustrowany” 1933, nr 7. [przypis autorski]

Próżno w swej duszy przepastne otchłanie (…) niedojrzanego dla niej pozostanie — K. Tetmajer, Poezje, S. III, s. 28. [przypis autorski]

proboszcz kościoła św. Doroty w Wiedniu Stefan Lanzkranna piętnował twierdzenie podobne jako szaleństwo — ibid., s. 317. [przypis autorski]

Proch! Jupiter! — „Ach! Jowiszu”; zwykły wykrzyknik u Rzymian. [przypis autorski]

Prochristum — była to flaszeczka zawierająca trochę krwi męczennika, złożona na jego piersiach w trumnie, z wyrżniętymi literami: p. Ch., co znaczyło „za Chrystusa”. Dotąd w katakumbach po takowym znaku poznają ciała męczenników, gdyż nieraz żadnego napisu nie ma przy nich, ani na grobie. [przypis autorski]

profesja — zawód. [przypis autorski]

Professor C G. Seligman, op. cit., Chapters XXXV, XXXVI, XXXVII. [przypis autorski]

Professor C. G. Seligman, op. cit., pp. 170 and 171; 187 and 188 about the Koita and Motu; and B. Malinowski, The Mailu, pp. 647–652. [przypis autorski]

Professor C. G. Seligman, op. tit., p. 93, states that arm-shells, toea, as they are called by the Motu, are traded from the Port Moresby district westward to the Gulf of Papua. Among the Motu and Koita, near Port Moresby, they are highly valued, and nowadays attain very high prices, up to £30, much more than is paid for the same article among the Massim. [przypis autorski]

prof. Tadeusz Grabowski, który Słowackiego nazwał „zupełnym panteistą” — Grabowski, Filozofia Słowackiego, Kraków, 1910, Wydawnictwo Tow. Filozoficznego, nr 1. [przypis autorski]

Profundis exii — in profunda redibo — cum claustrum peccata expiaverit (łac.) — Z głębin wyszedłem i do głębin wrócę, gdy klasztor grzechy odkupi. [przypis autorski]

Progrediaris! (łac.) — Postępuj! (Posuwaj się!). [przypis autorski]

projekt zastosowań pojęcia alienacji w badaniach literackich przedstawiony przez Andrzeja Wernera — A. Werner, O pojęciu alienacji badaniach literackich, „Pamiętnik Literacki”, LVII, 1966, z. 2. [przypis autorski]

Promienie katodalne, jak to dowiódł Perrin, naładowane są elektrycznością odjemną — [por.] „Comptes rendus” 121, 1130 (1896); „Annales de chimie et de physique” (7) II, 496 (1897). [przypis autorski]

promienie radowe utrudniają lub tamują rozwój mikrobów — [por.] Aschinas i Caspari, „Annalen der Physik”, VI, 1901, s. 570. [przypis autorski]

Promienie uranowe, odkryte przez p. Becquerela, działają (…) — [por.] Becquerel, „Comptes rendus”, 1896 (kilka komunikatów). [przypis autorski]

Promienie wydzielane przez substancje silnie promieniotwórcze (…) wywołują np. zabarwienia szczególne szkła i porcelany — [por.] P. i M. Curie, „Comptes rendus”, CXXIX, 1899, s. 823. [przypis autorski]

promieni wtórnych (…) których badaniem zajął się p. Sagnac — [por.] Sagnac, „Comptes rendus”, 1897, 1898, 1899 (kilka komunikatów). [przypis autorski]

pronto — gotowe, załatwione. [przypis autorski]

pronunciamenta — ogłoszenia, edykty. [przypis autorski]

Propozycję zastosowania teorii Hegla na gruncie praw autorskich przeprowadził m.in. J. Hughes, The Philosophy of Intellectual Property…, s. 29 i n. Na temat nieprzystawalności jego teorii do praw autorskich porównaj: P. Drahos, A Philosophy of Intellectual Property…, s. 73 i n. [przypis autorski]

prośba, którą Tatarowie-koloniści zanosili do Zygmunta I (…) Czacki przytacza — [Tadeusz] Czacki, Dzieła wyd. Raczyńskiego, Poznań, 1843, t. III, s. 311. [przypis autorski]

prosapia — pochodzenie, ród (łac.). [przypis autorski]

prosić Boga o łaskę wyciągnięcia z pism mistrza jak największego pożytku… — ibidem, s. 125. [przypis autorski]

prospektor — pionier. [przypis autorski]

Proste ludy znają jedynie niewolę rzeczową — Nie zdołalibyście, powiada Tacyt (O obyczajach Germanów, XX), odróżnić pana od niewolnika z rozkoszy ich życia. [przypis autorski]

prosto kniahini, czudo (z ros.) — wprost księżna, cud. [przypis autorski]

[prostytutka] żyje przynajmniej w zupełności swoim własnym życiem — Z tym zapewne idzie w parze, że prostytutka cieleśnie, co niejednemu wyda się dziwne, bardziej niż matka dba o czystość. [przypis autorski]

Proszę mnie nie posądzać o jakiś fałszywy arystokratyzm, tylko że przeważnie jakoś takie dziwne nazwiska zdarzają się w sferach sportowych, bo oczywiście w warstwach nie zdegenerowanych jest więcej ludzi o tęgich mięśniach. [przypis autorski]

Proszę zauważyć, że mówię nie o przemianie pewnych stosunków [Relationen] w ogóle, lecz o przemianie stanu. A więc, kiedy jakieś ciało porusza się jednostajnie, to wcale nie przemienia swego stanu (ruchu); ale przemienia wtedy, gdy jego ruch zwiększa się lub zmniejsza. [przypis autorski]

protegowani króla — król był protektorem Akademii. [przypis autorski]

protestów Żeromskiego przeciw zaliczaniu „do jednego obozu tak zwanej Młodej Polski” pisarzy (…) jednocześnie byli młodymi ludźmi — S. Żeromski, Projekt Akademii Literatury Polskiej 1918, w: Pisma literackie i krytyczne, Warszawa 1963, s. 32. [przypis autorski]

Protokoły, [w:] F. Zoll, Prawo autorskie… s. 57. [przypis autorski]

Protokoły, [w:] F. Zoll, Prawo autorskie w projekcie prof. F. Zolla, Kraków 1920, s. 57. [przypis autorski]

Protokoły, [w:] F. Zoll, Prawo autorskie w projekcie prof. F. Zolla, Kraków 1920, s. 65. [przypis autorski]

prowincja Bassa — nazywana też Grand Bassa. Nie trzeba jednakże kraju tego brać za francuską posiadłość Grand Bassam, leżącą w pobliżu Assini. [przypis autorski]

prowincje były kolejno łupem wszystkich ludzi mających wpływy w Rzymie; że zaś każdy gubernator, obejmując swoją prowincję, wydawał edykt, w którym oznaczał stopę procentową, jaką mu się podobało — uchwała Cycerona ustalała ją na jeden od sta na miesiąc, z procentem od procentu z końcem roku. Co się tyczy dzierżawców republiki, nakłaniał ich, aby udzielili zwłoki swoim dłużnikom. Jeśli ci nie wypłacili się w oznaczonym czasie, przyznawał procent wyszczególniony obligiem. (Do Attykusa, VI, 1). [przypis autorski]

prowincje latyfundystyczne na ogół nie są bardzo zaludnione — w przeciwstawieniu np. do wielu części przedwojennej Ukrainy gdzie latyfundia sąsiadowały z olbrzymimi, przeludnionymi, małorolnymi wsiami. [przypis autorski]

Pruderia autora i głęboki szacunek wobec pruderii czytelnika(-czki), a nade wszystko czołobitność wobec superpruderii krytyka, nie pozwala na przytoczenie szczegółów i perypetii tego wieczora, które się dokonały w zamkniętym na klucz pokoju pani Laury. Trudna rada! O szanowny(-a) czytelniku(-czko) — nie żyjemy w epoce wielkiej szczerości mistrza Odrodzenia i mistrza wszystkich wieków Ludwika Ariosta, który nie poskąpił sobie i światu opisu szczęścia Ruggiera i Alcyny w siódmej pieśni Orlanda Szalonego [w pieśni VII Orlanda Szalonego Ariosto opowiada, jak młody rycerz saraceński Kuggiero, który dostał się na wyspę rządzoną przez Alcynę, ulega jej czarom miłosnym; red. WL]. Podówczas twórca nie był zmuszony do wyrywania najniezbędniejszej części swego pomysłu i wrzucania go do śmietnika. Dziś nie możemy iść śladem wielkich ojców twórczości, czczonych powszechnie. I tutaj, w tym poziomym i przyziemnym uprzytomnieniu Przedwiośnia żywota, najistotniejszy, najzdrowszy, najtęższy obraz przedwiośnia i zdrową, tryskającą życiem treść jego musimy zamknąć na klucz i pozostawić niezdrowej, zepsutej, pełnej cynizmu „domyślności” czytelnika(-czki). (przyp. aut.) [przypis autorski]

Prus, który chyba najrozumniej ze starszych pisarzy ocenił Confiteor Przybyszewskiego — [por.] B. Prus, Młoda literatura polska, „Kurier Codzienny” 1899, nr 15. [przypis autorski]

Prusowie, Orzeszkowe, Sienkiewicze, Okońscy, Konopnickie (…) jeśli nie tytanów, to tytanidów — Forpoczty, s. 151–152 (C. Jellenta, Cieplarnia bezducha). [przypis autorski]

Prussian Copyright Act…, §18. [przypis autorski]

Prussian Copyright Act…, §4. [przypis autorski]

Prussian Copyright Act, Berlin (1837), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §25. [przypis autorski]

Prussian Copyright Act, Berlin (1837), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §32. [przypis autorski]

Prus zaś w r. 1899 skarżył się, że „między Polakami widać coś na kształt cywilizacyjnego cofnięcia się” — [por.] B. Prus, Kronika tygodniowa, „Kurier Codzienny”, 15 I 1899. [przypis autorski]

pry — rzecze. [przypis autorski]

Przebaczenie dla skazańca, któremu na spotkanie wyszły dziewice Westy! Niech wolny odejdzie — skazaniec, wiedziony na śmierć, jeżeli trafem spotkał westalkę, to według praw rzymskich, otrzymywał wolność. Guhl i Koner, str. 723. [przypis autorski]

przebiegłem (…) wszelkie światy, przedzierzgając stopniami z kamienia w roślinę, z rośliny w źwierzę (…) pókim nie został człowiekiem — cała ta nauka Symona Maga, tak uderzająca podobieństwem z nowemi niby, dziś głoszonemi prawdami, jest ściśle historyczną… [przypis autorski]

Przebieżmy historię Stokliszek (…) — kilka szczegółów o wodach mineralnych stokliskich bierzemy z wybornego rosyjskiego artykułu p. Pawła Kukolnika, umieszczonego w „Pamiętniku Wileńskiéj Gubernii” na r. 1852, s. 57–67, oraz z notat udzielonych nam przez doktora Bilińskiego. [przypis autorski]